دین و مقابله با بیگانه سازی

بَلْ عَجِبُوا أَن جَاءَهُم مُّنذِرٌ مِّنْهُمْ فَقَالَ الْكَافِرُونَ هَـذَا شَيْءٌ عَجِيبٌ (سوره ق، آیه 2)

بلکه از آمدن رسولی از خودشان که آنها را هشدار و اندرز دهد به شگفت آمده و کفار (نادان) گفتند: این (دعوی رسالت و خبر از قیامت) بسیار چیز عجیبی است» (ترجمه الهی قمشه‌ای)

درواقع از این آیه می‌توان استنباط کرد که ظهور پیامبران که وعده معاد و خبر از قیامت می‌دهند برای مردم خودشان عجیب به نظر می‌رسد. آنها انتظار ندارند که پیامبر شخصی از جنس خودشان باشد. بلکه بیشتر انتظار دارند که پیامبر موجودی شبیه مَلَک باشد و یا حداقل فردی خارجی نسبت به آنها باشد. این موضوع نشان از این دارد که مردم از امکان و واقعیت وجود خود و جامعه خود بی‌اطلاع هستند و به نفس خود بیگانه هستند. قرآن کریم در این آیه در حال تشریح یکی از ابعاد مهم بیگانگی است که در جامعه شکل می‌گیرد و آن بیگانگی از ماهیت خود و توانایی جامعه خودی است. اینکه ممکن است در جامعه من و از میان کسانی که آنها را می‌شناختم فردی که نقش رسالت را بر عهده گیرد ظهور کند؛ ظهور این شخص اگرچه به نظر مردم عجیب می‌رسد؛ یعنی همین شخصی که تا دیروز کنار ما بود و با ما همراه بود و فعالیت‌هایی عادی نظیر ما را انجام می‌داد می‌تواند نقشی همانند پیامبر را بر عهده بگیرد. این موضوع نشان از این دارد که جامعه کفار به سبب کفرشان از خود واقعی خود و جامعه خود بیگانه بودند و بر آن سرپوش می‌گذاردند و پیامبران در مقابل این بیگانه سازی قرار می‌گرفتند و با آن مبارزه می‌کردند؛ فی‌الواقع پیامبران تلاش می‌کردند واقعیت وجودی جامعه و انفسی را برملا کنند که کفار قصد سرپوش گذاردن بر روی آن داشتند. بنابراین دین به معنای واقعی خود نه آن‌گونه که مارکس و فوئر باخ بر آنند بیگانه ساز است بلکه دین ناب با بیگانه سازی مقابله می‌کند و در مقابل این کفار بوده‌اند که در طول تاریخ تلاش داشته‌اند انسان  و جامعه را از خود واقعی خود بیگانه نمایند. آنچه مارکس، فوئر باخ و دیگرانی از این قبیل درست می‌گویند بعضاً در مورد  نهاد دینی صادق است تا دین. درواقع نفس دین و دین خالصی که پیامبران آن را نمایندگی می‌کردند در نقش مبارزه با بیگانگی از خود بوده است. آنها تلاش می‌کردند انسان را به خود واقعی نزدیک کنند؛ کاری که کفار در جهت خلاف آن انجام می‌دادند.

پیش نویس مقاله: بهره‌گیری از سرمایه‌های اجتماعی و معنوی در مواجهه با آسیب‌ها و مسائل اجتماعی: مقایسه

مبارزه اجتماعی بدون حضور مردم محکوم به شکست است

تجمل طلبی به نام دین